Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των βιβλίων αυτοβοήθειας που απευθύνονται σε γονείς, ιδίως σε γονείς που μεγαλώνουν παιδιά με ειδικές ανάγκες, είναι η υπεραπλούστευση. Καταλαβαίνω φυσικά ότι αυτά τα βιβλία προσπαθούν να βοηθήσουν ένα ευρύ κοινό να καταλάβει νέες έννοιες, ωστόσο υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο προσφέρω τετριμμένες πληροφορίες για παραδείγματα και ανάμεσα στο χρησιμοποιώ γεγονότα/ στοιχεία από την πραγματική ζωή προκειμένου να δείξω ακριβώς τι εννοώ.
Μια έννοια που έχει, δυστυχώς, αντιμετωπιστεί με αυτόν τον τετριμμένο και υπεραπλουστευμένο τρόπο είναι η κυριολεκτική κατανόηση, ένα κοινό χαρακτηριστικό των ατόμων με Σύνδρομο Asperger ή με Αυτισμό. Το παράδειγμα που χρησιμοποιείται σε όλα σχεδόν τα βιβλία είναι το εξής: «Βρέχει σκύλους και γάτες» (αντίστοιχη με την ελληνική έκφραση ρίχνει καρεκλοπόδαρα). Υποτίθεται ότι ακούγοντας αυτή την φράση ένα παιδί με αυτισμό θα αντιδράσει τρέχοντας έξω για να δει αν πέφτουν από τον ουρανό πινσεράκια και κανίς. Είναι ένα χαριτωμένο παράδειγμα. Δεν κάνει κακό σε κανέναν. Στην χειρότερη περίπτωση, απλώς όλοι θα γελάσουν εις βάρος του παιδιού με αυτισμό. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό δεν συμβαίνει συχνά, είτε επειδή η φράση ακούγεται αρχικά στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού, μακριά από τα πειράγματα των άλλων, είτε επειδή αναγνωρίζεται από το παιδί σαν κάτι αδύνατο να συμβεί επιστημονικά, σαν μια τετριμμένη φράση που χρησιμοποιούμε χωρίς να εννοούμε.
Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι αυτό το πολυχρησιμοποιημένο παράδειγμα, πείθει τους γονείς ότι το να κατανοεί το παιδί με αυτισμό την γλώσσα κυριολεκτικά, είναι μια χαριτωμένη συμπεριφορά, που ναι μεν είναι περίεργη, αλλά δεν χρειάζεται να δώσουμε μεγάλη σημασία. Και εδώ ξεκινούν τα προβλήματα.
Πριν από λίγες εβδομάδες η οικογένειά μου πήγε ένα ταξίδι στη Χαβάη. Για κάποιους λόγους φύγαμε λίγες εβδομάδες πριν αρχίσουν οι σχολικές διακοπές του καλοκαιριού και επιστρέψαμε την στιγμή που έκλειναν τα σχολεία, μια-δυο μέρες πριν.
Μετά τις σχολικές διακοπές, όταν όλα τα παιδιά γύρισαν στο σχολείο, έγραψαν την καθιερωμένη έκθεση «Πώς πέρασα στις σχολικές διακοπές». Ο μεγαλύτερος γιος μου, ο οποίος γενικώς βαριέται όταν πρέπει να γράψει κείμενο, αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες. Φυσικά, λαμβάνοντας υπόψη το πρόβλημα επικοινωνίας που έχουμε (δεν μας δείχνει τα καθήκοντά του και συνήθως η τσάντα του είναι τόσο ακατάστατη που δεν βρίσκουμε τίποτα), δεν είχαμε ιδέα για το πρόβλημα που είχε στην παραγωγή γραπτού λόγου (στις εκθέσεις). Πρόσφατα το μάθαμε, όταν η γυναίκα μου πήγε σε μια συνάντηση με τους δασκάλους του. Οι δάσκαλοι την ρώτησαν αν ο γιος μας πήγε στην παραλία ή αν κολύμπησε στη Χαβάη στις διακοπές και η γυναίκα μου τους περιέγραψε το ταξίδι που κάναμε και τις δραστηριότητες στις οποίες λάβαμε μέρος. Οι δάσκαλοι της εξήγησαν ότι ο γιός μας, όταν του ζήτησαν να γράψει ένα κείμενο για το πώς πέρασε τις καλοκαιρινές διακοπές, απάντησε ότι δεν έκανε τίποτα. Θεώρησαν, όπως και εμείς αρχικά, ότι ο μικρός προσπάθησε να γλιτώσει το γράψιμο, το οποίο σιχαίνεται. Η γυναίκα μου ήρθε αποφασισμένη να τον μαλώσει και να λύσει το θέμα των εκθέσεων οριστικά. Μόλις έφτασε στο σπίτι, τον ρώτησε για ποιο λόγο δεν έγραψε στην έκθεσή του για όλα όσα κάναμε στη Χαβάη. Ο μικρός είχε μια τελείως παραξενεμένη έκφραση στο πρόσωπό του, σαν να μην καταλάβαινε ποιο είναι το πρόβλημα. «Πήγαμε στη Χαβάη κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών σχολικών διακοπών;» την ρώτησε απορημένος. Και μόλις εκείνη πήγε να απαντήσει ΦΥΣΙΚΑ ξαφνικά συνειδητοποίησε ότι τελικά δεν πήγαμε. Πήγαμε ΠΡΙΝ τις σχολικές διακοπές. Μάλιστα θυμήθηκε αυτό που είχε πει στα παιδιά. «Μην περιμένετε να κάνουμε τίποτα κατά την διάρκεια των σχολικών διακοπών, αφού το ταξίδι στη Χαβάη είναι πολύ ακριβό». Επομένως, κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών πραγματικά δεν είχαμε κάνει τίποτα. Τότε συνειδητοποίησε ότι ο γιος μας είχε αυτό το πρόβλημα απλά και μόνο επειδή έπαιρνε τα πράγματα τελείως κυριολεκτικά. Δεν προσπάθησε να γλιτώσει το γράψιμο. Ήταν ειλικρινής και βρήκε τον μπελά του. Μετά από λίγες εξηγήσεις, είχαμε ευτυχισμένους δασκάλους και ευτυχισμένο γιο.
Τέτοια παραδείγματα θα έπρεπε να περιλαμβάνονται στα βιβλία που προσπαθούν να βοηθήσουν τους γονείς να αντιληφθούν την κυριολεκτική κατανόηση του λόγου από παιδιά. Το να παίρνει κανείς τα πράγματα κυριολεκτικά δεν είναι χαριτωμένο ή αστείο. Έχει πραγματικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή του ατόμου και σε πολλές περιπτώσεις – όπως για παράδειγμα όταν αναμειγνύεται η αστυνομία – μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες και επικίνδυνες καταστάσεις.
Απόδοση του άρθρου "Taking Things Literally – An Issue that Matters" του Gavin Bollard
Ιωάννα Αγγέλου, ειδική παιδαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου