Τρίτη 3 Μαρτίου 2015

Μπορεί ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον να γίνει καταναγκασμός που επηρεάζει την καθημερινή ζωή;

Όλοι μας έχουμε πράγματα που αγαπάμε, για τα οποία μας αρέσει να σκεφτόμαστε και να μιλάμε. Για παράδειγμα, ο Chris λατρεύει να μιλάει για την αγάπη του για τον κόσμο του Disney και το κρασί. Μπορεί να είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα, αλλά τον ενδιαφέρουν πολύ και γνωρίζει πάρα πολλά για αυτά. Εμείς στο Social Learning Center (Κέντρο Κοινωνικής Μάθησης) ενδιαφερόμαστε πολύ για τα άτομα με δυσκολίες στον κοινωνικό τομέα. Σκεφτόμαστε πάρα πολύ το συγκεκριμένο θέμα και μας είναι δύσκολο να μην μιλάμε για τη «δουλειά» μας, ακόμα και όταν βγαίνουμε για διασκέδαση. Επομένως, ναι, μπορεί να είμαστε «σπασίκλες», αλλά δεν πειράζει, αφού στο σημερινό λεξιλόγιο είναι «κουλ» να είναι κανείς σπασίκλας!

Αν μας ρωτήσεις τι ακριβώς κάνουμε στο Κέντρο, είναι πολύ πιθανό να αρχίσουμε να σου μιλάμε ασταμάτητα, χωρίς να δίνουμε σημασία στο αν σε ενδιαφέρουν όλα αυτά ή αν τα βρίσκεις απλά βαρετά και κουραστικά. Δεν νομίζω να μας ξαναρωτήσεις πώς πάει η δουλειά. Όλοι έχουμε στιγμές που χανόμαστε στις σκέψεις μας, στον κόσμο μας, στα ενδιαφέροντά μας, στις ιδέες μας και πιθανόν να διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από τον υπόλοιπο κόσμο. Τα περισσότερα άτομα που θεωρούνται πιο «νευροτυπικά» μπορούν να βγουν από τους κόσμους τους αρκετά έτσι ώστε να αφήσουν τους άλλους να ταξιδέψουν σε αυτούς ή να ταξιδέψουν οι ίδιοι σε κόσμους άλλων ανθρώπων. Ωστόσο, τι γίνεται με τα άτομα των οποίων αυτά τα «ιδιαίτερα ενδιαφέροντα» είναι τόσο έντονα που δεν μπορούν να «κλείσουν τον διακόπτη» αυτών των σκέψεων όταν αρχίζει να επηρεάζεται η καθημερινή τους λειτουργία;

Έχουμε πολλά άτομα που έχουν γίνει πια ειδικοί στο Minecraft, στις βενζινοκίνητες μηχανές, στο World War II, στο Pokemon, στα Lego και η λίστα συνεχίζεται. Για χρόνια ολόκληρα τους λέμε «δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό τώρα» ή «τι σχέση έχει με όσα συζητάμε» ή «σταμάτα να σκέφτεσαι αυτό και σκέψου εμάς». Σαν γονείς λέμε «Τέρμα πια. Δεν θέλω να ακούσω κουβέντα πια για το Minecraft». Υπάρχουν άτομα που δεν μπορούν να αφήσουν έστω για λίγο αυτό το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους προκειμένου να πάρουν μέρος σε μια ομάδα. Ίσως επιθυμούν και οι άλλοι να είναι ειδικοί στο Minecraft, όπως και εκείνοι. Ωστόσο, δεν καταλαβαίνουν ότι οι άλλοι δεν μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα ή δεν τους αρέσει κάτι με την ίδια ένταση. 

Υπάρχουν πολλές όψεις για το συγκεκριμένο θέμα. Η μια άποψη, από την αναπτυξιακή προοπτική, υποστηρίζει ότι τα άτομα αυτά γνωρίζουν πραγματικά όλα όσα χάνουν, αλλά δεν τα νοιάζει καθόλου. Η άλλη προοπτική θέτει το ερώτημα αν κάνουμε καλά όταν τους λέμε «σταμάτα», «μην μιλάς για αυτό» ή «δεν μπορείς να σκέφτεσαι άλλο για αυτό το θέμα». 

Πότε αρχίζει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή μια ιδιαίτερη ικανότητα να επηρεάζει την καθημερινή λειτουργία του ατόμου; 

Έχουμε πολλά άτομα που έχουν μια ιστορία γεμάτη με κοινωνική απόρριψη και αποτυχία, τέτοια ώστε βιώνουν την κοινωνική απομόνωση, και με αυτό έρχεται η έντονη ανάγκη είτε να μάθουν όσα περισσότερα μπορούν για ένα συγκεκριμένο θέμα ή να παθιαστούν με αυτό. Όταν συμβαίνει αυτό και τα άτομα νιώθουν την ανάγκη να επενδύσουν όλη τους την ενέργεια σε αυτή τη μια πλευρά της ζωής τους, παραλύουν και δεν μπορούν να σκεφτούν πραγματικά τη «μεγαλύτερη εικόνα» ή τα πράγματα που χάνουν. Όλες οι συζητήσεις που αρχίζουν, αναφέρονται σε αυτό το συγκεκριμένο θέμα. 

Πώς μπορούμε, όμως, να μειώσουμε τις πιθανότητες να μετατραπεί ένα ειδικό ενδιαφέρον σε μία γνωστική μανία που θα επηρεάζει την καθημερινή λειτουργία του ατόμου;

Διαβάστε μερικές ιδέες που ήταν αποτελεσματικές σε αρκετές οικογένειες και βρείτε ποια θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για το παιδί σας ή για τον μαθητή σας. 

- Ασχοληθείτε και εσείς με αυτό του το συναρπάζει. Είναι φυσικό να μας έλκουν άτομα που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα με εμάς. Καταλαβαίνουμε επίσης ότι θα υπάρχουν και άτομα που δεν θα τους αρέσουν τα ίδια πράγματα με εμάς. Είμαστε συνήθως πρόθυμοι να γίνουμε μέρος ενός συνόλου επειδή νιώθουμε μια ιδιαίτερη σύνδεση με ένα άτομο και θέλουμε να κάνει καλές σκέψεις για εμάς. Επομένως, αντί να λέτε συνεχώς στο παιδί σας / στο μαθητή σας να «σταματήσει να μιλάει για αυτό» ή «δεν είναι η κατάλληλη ώρα», γίνετε μέρος του ενδιαφέροντός του. Συμμετέχοντας σε αυτή τη δραστηριότητα που το ενδιαφέρει (πχ παίζοντας μερικά video games, συζητώντας για τα τρένα, δημιουργώντας μια δραστηριότητα με βάση τον αγαπημένο τους συγγραφέα) τα βοηθάτε να αισθανθούν ότι έχουν μια σύνδεση μαζί σας. Μπορεί επίσης να το βοηθήσει να συνειδητοποιήσει ότι το ενδιαφέρον του δεν είναι «κακό». Επιπλέον, αντί να μιλάει σε εσάς για το ενδιαφέρον του, μπορείτε να έχετε μια πραγματική συζήτηση σχετικά με αυτό. 

- Συμμετέχοντας στην αγαπημένη δραστηριότητα του παιδιού μπορείτε να αρχίσετε να του εξηγείτε και να του δείχνετε ότι πολλές φορές οι άνθρωποι κάνουν πράγματα που δεν τους ευχαριστούν, προκειμένου να κάνουν τους άλλους χαρούμενους. Αφού κάνετε μαζί αυτό που αγαπάει, ζητήστε του να σκεφτεί πώς αισθάνθηκε. Ρωτήστε το αν του άρεσε που παίξατε video games μαζί ή πώς αισθάνθηκε όταν χτίσατε μαζί ολόκληρο πύργο με τα Lego (σχεδόν όλα τα παιδιά λένε ότι πέρασαν πολύ όμορφα). Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν γιατί οι άνθρωποι κάνουν πράγματα που αρέσουν στους άλλους. 

- Δώστε του το «πράσινο φως»: Ορίστε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας (στο σπίτι, στο σχολείο) όπου έχουν το «πράσινο φως» (την άδεια) να μιλούν, να σκέφτονται ή να κάνουν κάτι που σχετίζεται με το ενδιαφέρον τους. Η δομή είναι βασικό μέρος της ζωής μας. Οι ρουτίνες και τα προγράμματα μας βοηθάνε να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε κάθε χρονική περίοδο. Έχει διαπιστωθεί ότι δίνοντας στο παιδί συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα (τα οποία γνωρίζουν εκ των προτέρων τα παιδιά) όπου μπορούν να ασχοληθούν με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους, τα βοηθάει να συνειδητοποιήσουν πότε και πού είναι αποδεκτό να επιδίδονται στην αγαπημένη τους ασχολία. Μπορείτε να καθίσετε με το παιδί σας στην αρχή κάθε μέρας και να γράψετε το πρόγραμμά τους, συμπεριλαμβάνοντας χρόνο για το αγαπημένο τους θέμα. Δώστε τους την ώρα έναρξης και λήξης αυτής της χρονικής περιόδου κατά τον προγραμματισμό, έτσι ώστε να ξέρουν πόση ώρα έχουν στη διάθεσή τους ώστε να κατανείμουν τον χρόνο τους κατάλληλα. 

- Πώς μπορεί αυτό το ενδιαφέρον τους να τους δώσει κίνητρο για το σχολείο;

Είναι καλό να προγραμματίζετε ιδιαίτερα χρονικά διαστήματα για να μπορεί το παιδί σας να ασχολείται με το αγαπημένο του θέμα. Ωστόσο, παράλληλα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτό το ενδιαφέρον του για να του δώσετε κίνητρο να προσπαθήσει περισσότερο για το σχολείο. Αν υπάρχει μια δραστηριότητα/ άσκηση που γνωρίζετε ότι είναι στρεσογόνα για έναν μαθητή, μπορείτε να της δώσετε τέτοια μορφή ώστε να υπάρχει κάποιου είδους «βραβείο» (είτε πρόκειται για αυτοκόλλητο, είτε για κάτι άλλο εξίσου μικρό και απλό) μόλις την ολοκληρώσει με επιτυχία (πχ μόλις κάνεις το Α, το Β, το Γ θα πάρεις τόσα αυτοκόλλητα, και μόλις συγκεντρώσεις τόσα αυτοκόλλητα, θα μπορέσεις να κάνεις κάτι που σου αρέσει για τόσα λεπτά). Ανάλογα με τον μαθητή, κάποιοι έχουν την ανάγκη της άμεσης επιβράβευσης και χρειάζονται «πράσινο φως/χρόνο για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους» αμέσως μετά την ολοκλήρωση της δραστηριότητας. Να θυμάστε ότι πρέπει να είστε πολύ συγκεκριμένοι σχετικά με το τι και πότε θα συμβεί, προκειμένου να αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις. Γράψτε τι ακριβώς πρέπει να κάνει ο μαθητής πριν κερδίσει το «βραβείο» και αφήστε το χαρτί αυτό σε μέρος όπου μπορεί να το βλέπει συνέχεια το παιδί (πχ στο θρανίο του). 

Κάθε μαθητής έχει συγκεκριμένα μαθήματα στο σχολείο στα οποία δεν θέλει να συμμετέχει. Για κάποια παιδιά του κέντρου μας όμως υπάρχουν κάποια ακαδημαϊκά θέματα που τα αγχώνουν πάρα πολύ. Μπορεί να τα οδηγήσουν να «κλείσουν τους διακόπτες» ή να αρνηθούν να κάνουν κάτι επειδή δεν βλέπουν κανένα λόγο να συμμετέχουν σε κάτι που δεν τους αρέσει. Είναι λογικό, αφού δεν έχουν κανένα κίνητρο για να ολοκληρώσουν τη δραστηριότητα. Αν είστε εκπαιδευτικός, μπορείτε να εκμεταλλευτείτε τα ειδικά ενδιαφέροντα του παιδιού για να το πείσετε να κάνει κάτι που δεν του αρέσει. Αν το παιδί για παράδειγμα αρνείται να συμμετέχει σε δραστηριότητες γραφής, βάλτε το να γράψει ένα κομμάτι (που θα συμβαδίζει με το αναλυτικό πρόγραμμα και τους ακαδημαϊκούς στόχους) για κάποιο από τα ενδιαφέροντά του. Βελτιώστε την αναγνωστική του ικανότητα (τόσο στο επίπεδο της ευχέρειας στη μεγαλόφωνη ανάγνωση, όσο και στο επίπεδο της κατανόησης μέσα από άρθρα που σχετίζονται με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του. Εκμεταλλευτείτε την αδυναμία του και στα μαθηματικά. Αν το παιδί αγαπά μια συγκεκριμένη ομάδα μπάσκετ, βάλτε το να υπολογίσει τα ποσοστά ευστοχίας των παικτών ότων είστε στο αντίστοιχο κεφάλαιο των μαθηματικών ή βάλτε το να υπολολίσει την πιθανότητα νίκης στον επόμενο αγώνα με βάση τα μέχρι τότε στατιστικά του στοιχεία αν είστε στο κεφάλαιο των πιθανοτήτων. Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόπο για να συμπεριλάβετε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία, αρκεί να είστε δημιουργικοί και ευέλικτοι. 

- Διδάξτε στα παιδιά τα διαφορετικά επίπεδα συναισθηματικής εμπλοκής: Περνάμε πολύ χρόνο μιλώντας με κάθε παιδί του κέντρου μας (είτε ατομικά, είτε στα πλαίσια ομάδων) για το γεγονός ότι οι άλλοι άνθρωποι δεν μοιράζονται στο ίδιο (έντονο) βαθμό τα ενδιαφέροντά τους. Τονίζουμε ότι αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος δεν σημαίνει ότι τα άτομα αυτά είναι κακά ή ότι δεν μπορούν να είναι φίλοι μαζί τους. Διαπιστώνουμε ότι πολλοί σοκάρονται όταν τους εξηγούμε ότι η μαμά τους και ο μπαμπάς τους δεν είναι υποχρεωμένοι να μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα με αυτούς στον ίδιο βαθμό. Μερικοί λένε : «Φυσικά και είναι υποχρεωμένοι, αφού με αγαπάνε». Πρόκειται για μια αδυναμία διάκρισης του «μου αρέσει κάτι», «αγαπώ κάτι» και «έχω εμμονή με κάτι». Το να εξηγήσετε στο παιδί τις διαφορές ανάμεσα στα 3 αυτά συναισθηματικά επίπεδα είναι πολύ σημαντικό. Φαίνεται ότι σε αυτή την περίπτωση μπορεί να βοηθήσει πολύ ένα σχέδιο ή ένα διάγραμμα με τις έννοιες «μου αρέσει», «το αγαπώ», «παθιάζομαι με». Τα παιδιά πρέπει να μάθουν τα διαφορετικά επίπεδα συναισθηματικής εμποκής που μπορεί να υπάρχουν.

- Δημιουργήστε κοινωνικές συνδέσεις: Ψάξτε άλλα άτομα στη γειτονιά σας, στο σχολείο ή σε άλλους κοινωνικούς κύκλους που μπορεί να είναι «ειδικοί» στην περιοχή του συγκεκριμένου ειδικού ενδιαφέροντας του παιδιού, προκειμένου να δημιουργήσετε κοινωνικές συνδέσεις ανάμεσα στο παιδί και σε αυτούς. Ψάξτε αν υπάρχει κάποιο τμήμα με αυτή τη συγκεκριμένη θεματολογία στο σχολείο ή στην κοινότητα. Αν δουλεύετε σε σχολείο, μπορείτε να δημιουργήσετε ένα club σχετικά με το ενδιαφέρον αυτό. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά πράγματα που μπορείτε να δουλέψετε στον κοινωνικό και γνωστικό τομέα μέσα από κάθε είδους θέματα. 

Αν είστε εκπαιδευτικοί, αφιερώστε λίγο χρόνο στην αρχή της χρονιάς για να μάθετε τα ενδιαφέροντα των μαθητών σας (και όσα πράγματα αντιπαθούν) προκειμένου να μπορέσετε να εκμεταλλευτείτε αυτές τις πληροφορίες για να δώσετε κίνητρο στους μαθητές να προσπαθήσουν περισσότερο ή για να τους βοηθήσετε να δημιουργήσουν φιλικές σχέσεις. 

Δώσε τους την ευκαιρία να επισκεφτούν και να συνομιλήσουν με έναν πραγματικό ειδήμονα του συγκεκριμένου αντικειμένου. Να λέτε ότι ο γιός σας ή η κόρη σας ενδιαφέρεται πολύ για τα «παιχνίδια» ή τα «μαθηματικά». Ψάξτε στην κοινότητάς σας, στα τοπικά κολέγια ή τις επιχειρήσεις για άτομα που εξειδικεύονται στο συγκεκριμένο τομέα. Τηλεφωνήστε τους, εξηγήστε το ενδιαφέρον σας και προσπαθήστε να κλείσετε ραντεβού μαζί του (μαζί με το παιδί σας). Με αυτό τον τρόπο το παιδί σας θα μπορέσει να συζητήσε με κάποιο άτομο που μοιράζεται το ίδιο ενδιαφέρον, αλλά και να δει την σκληρή προσπάθεια και δουλειά που κατέβαλε αυτό το άτομο για να φτάσει στη θέση που βρίσκεται τώρα. Πολλά παιδιά θέλουν να γίνουν παράδειγμα επίσημοι δοκιμαστές ηλεκτρονικών υπολογιστών. Κάποια από αυτά θα ήταν πολύ καλά στο συγκεκριμένο τομέα. Ωστόσο, πρέπει να κάνουν συγκεκριμένα βήματα για να φτάσουν στον στόχο τους. Δεν θα τους δοθεί έτσι απλά η ευκαιρία. Πρέπει να οργανώσετε την πορεία του, να θέσετε ενδιάμεσους στόχους, ίσως με τη βοήθεια του ειδήμονα, ο οποίος μπορεί να αξιολογήσει όλη την σκληρή δουλειά που πρέπει να γίνει για να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο. 

Συμπέρασμα

Αυτό το ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ακόμα και αν έχει φτάσει στο επίπεδο της «εμμονής»,κάτι τους προσφέρει. Συνήθως τους δίνει την αίσθηση ενός σκοπού, την αίσθηση της ασφάλειας, την αίσθητη της αξίας. Με ποιο δικαίωμα ζητούμε εμείς οι νευροτυπικοί να τους το πάρουμε; Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να υποστηρίξουμε το ενδιαφέρον τους και να τους δείξουμε υγιείς τρόπους ενασχόλησης με αυτό. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό το ενδιαφέρον μπορεί να τα ωθήσει να αποκτήσουν υψηλότερη μόρφωση και αργότερα να αναζητήσουν καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες. 

Ακόμα και αν βαριέστε να χτίζετε συνέχεια πόλεις με τουβλάκια με το παιδί σας, συνεχίστε το. Θα του δείξετε ότι δεν είναι «περίεργο» και ότι τα ενδιαφέροντά του είναι πολύτιμα. 

Απόδοση του άρθρου Is a Special Interest Becoming an Obsession Impacting Daily Life? των  Chris Abildgaard και Erica Ciarciello.

Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου